Wilde je vroeger weten hoe laat het was, dan keek je best eerst even naar de hemel. Precies op de middag staat de zon in het zuiden, op haar hoogste stand van de dag. Een van de grootste zonnewijzers van Vlaanderen hangt aan de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Huldenberg, in Vlaams-Brabant.
Waar kwam deze tijdsverwarring tijdens de Eerste Wereldoorlog vandaan? Sinds de late 19de eeuw leefden de Belgen niet meer op het ritme van de natuur, maar op dat van een internationaal afgesproken uurregeling.
Voor 1892 liepen de klokken niet gelijk bij ons. Alphonse Quetelet bedacht een hulpmiddel om tot een eenheidstijd te komen: meridiaanlijnen. Je kan er nog eentje terugvinden in de Sint-Michiels en Sint-Goedelekathedraal in Brussel!
Naast hedendaagse beeldende kunsten, zoals fotografie, video, schilder- en beeldhouwkunst, kan je er ook performance, dans en architectuur ontdekken. Elke discipline krijgt een plaats in M en maakt het een plek waar altijd iets te beleven valt. Bovendien zoekt het museum als creatieve hotspot uitwisseling op: met bezoekers, bedrijven, kunstenaars, onderzoekers, etc.
In 1938 liet de oud-conservator van het stedelijk museum van Leuven, Victor Demunter, zijn kunstverzameling na aan het museum. Een van de topstukken was een eikenhouten beschilderd paneel uit circa 1500. In 6 concentrische cirkels zijn de uren, dagen en maanden voorgesteld, maar evengoed de 12 tekens van de dierenriem. Minder bekend zijn de 24 zogenaamde ‘planetenkinderen’: de types van mensen, beroepen en activiteiten die volgens de astrologie horen bij een specifieke planeet. In de vier hoeken van de plaat zijn Jupiter, Mars, Venus en Mercurius uitgebeeld in menselijke vorm.
Achter de plaat moet ooit een mechanisme hebben gehangen dat wijzers voortbewoog. Wie de wijzerplaat maakte, kan niet met zekerheid gezegd worden. Vroeger werd zonder veel bewijs gedacht aan de Leuvense broers Quinten en Joos Massijs. Joos was smid en uurwerkmaker, Quinten een bekend schilder.
In de middeleeuwen werd tijd nog niet bekeken als een rechte lijn maar als een cirkel
De Leuvense wijzerplaat is een zeldzame getuige van het laatmiddeleeuwse tijds- en wereldbeeld. Tijd werd toen nog niet beschouwd als een rechte lijn die startte in het verleden en doorliep over het heden naar de toekomst. In de middeleeuwen dachten mensen dat alles zich telkens herhaalt: elk moment van de dag, elke dag van het jaar en elk seizoen had een bepaalde betekenis, die steeds weer terugkeerde. Ook getallen waren symbolisch geladen. Tijd, mens, natuur en heelal waren allemaal verbonden en beïnvloedden elkaar.
De voorstellingen op de plaat duiden op het geloof dat de stand van de hemellichamen een onontkoombare invloed hadden op het lot van de mensen. Wie de invloed van Saturnus onderging, bijvoorbeeld, had dikke pech. Die werd namelijk in verband gebracht met hard labeur, bedelaars, gevangenen, kreupelen en armen. Astrologie bestond al in de oudheid, maar was in de middeleeuwse iconografie heel sterk aanwezig.
Blik op het leven in het Brabant van 1500
Door de gedetailleerde schilderingen biedt de Leuvense wijzerplaat ook een fascinerende blik op het leven, de klederdracht en het meubilair in Brabant rond 1500. Wellicht werd ze besteld door mensen uit adellijke kringen (opschriften in het Frans en Latijn wijzen daarop), maar er zijn verschillende sociale groepen op afgebeeld.
Bewonder de uur- en kalenderwijzerplaat in M Leuven.
