Torenuurwerken van Lier
De kleine stad Lier in de provincie Antwerpen pronkt niet met één, maar twee bijzondere uurwerken. Ontdek ze hier!
In 1835 vertrok de eerste trein op het Europese vasteland van Brussel naar Mechelen. Maar wie ging er waken over de uurregeling? Het tijdstip in de Belgische steden werd toen nog lokaal berekend op basis van de zon, en kon onderling wel tot een half uur verschillen. Je kon letterlijk ergens om drie uur de trein nemen en vóór drie uur op je bestemming aankomen. Het bezorgde zowel de reizigers als het treinpersoneel de nodige hoofdbrekens. Daarom besloot de regering al in 1836 om de tijdsberekening binnen het koninkrijk gelijk te trekken.
Leer meer over de geschiedenis van de spoorwegen in Train World in Schaarbeek.
Om drie uur de trein nemen en vóór drie uur op je bestemming aankomen
Geen man was beter geschikt om die klus te klaren dan de Gentse wiskundige Adolphe Quetelet, stichter en directeur van de Koninklijke Sterrenwacht van Brussel. In zijn opdracht stond specifiek dat een van de doelen was om treinongelukken te vermijden, zeker omdat er nog maar één spoor was voor beide richtingen.
Quetelet kreeg de opdracht om in 41 steden zogenaamde meridiaanlijnen te trekken. Meridiaanlijnen of ‘middaglijnen’ zijn lijnen op de grond, bijvoorbeeld in koper, waar vanuit een gat in een raam of muur (het ‘oculus’) precies op de middag zonnestralen vallen. Zij bepalen zo voor die plaats de astronomische middag. Het zijn eigenlijk groot uitgevallen zonnewijzers. De Queteletmeridiaan in de kathedraal van Antwerpen werd in 1995 nog eens uitgetest. Hij bleek tot op 3 à 5 seconden nauwkeurig te zijn.
Quetelet bouwde uiteindelijk maar 11 meridiaanlijnen. Acht ervan kan je vandaag nog gaan zoeken, onder andere in de kathedralen van Brussel en Antwerpen, op de Grote Markt van Brugge en van Lier, in de Sint-Martinuskerk in Aalst en de Onze-Lieve-Vrouwkerk in Dendermonde. Gelukkig voor Quetelet deed de elektrische telegraaf kort daarna zijn intrede, zodat de meridiaanlijnen overbodig werden. Via de telegraaf werd vanuit Brussel elke ochtend om 6 uur het tijdstip naar alle stations uitgezonden, waar de klokken dan gelijk werden gesteld. De treinen reden dan wel op hetzelfde uur, maar de rest van het land leefde nog op lokale tijd. Pas in 1892 gold in heel België hetzelfde tijdstip.
Ga op zoek naar Quetelets meridiaanlijnen in je buurt.